موشک‌های بالستیک جدید روسیه، پدافند پاتریوت اوکراین را به دردسر انداخته‌اند

موشک‌های بالستیک جدید روسیه با عبور از سامانه‌های دفاعی اوکراین، پدافند پاتریوت را با چالش جدی روبه‌رو کرده و توان بازدارندگی این سپر دفاعی را زیر سؤال برده‌اند.

افزایش قابل توجه استفاده روسیه از موشک‌های بالستیک مجهز به قابلیت‌های مانور پیشرفته، کارایی سامانه‌های موشکی پدافند هوایی پاتریوت اوکراین را به طور محسوسی کاهش داده است.

در ماه‌های اخیر، حملات موشکی روسیه و همچنین عملیات پهپادی این کشور رشد چشمگیری داشته، هرچند شدت آن‌ها در روزهای اخیر اندکی فروکش کرده است و به نظر می‌رسد این کاهش، به‌طور همزمان با برگزاری نشست رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، و همتای روس او، ولادیمیر پوتین، صورت گرفته باشد.

درباره موشک‌های بالستیک جدید روسیه چه می‌دانیم؟

اوکراین تاکنون سه سامانه پاتریوت از ایالات متحده، دو پدافند از آلمان، یک سامانه از رومانی و یک مجموعه دیگر از آلمان و هلند دریافت کرده است. نیروهای مسلح این کشور همچنین طیف متنوعی از موشک‌های رهگیر سازگار با این سامانه‌ها را تحویل گرفته‌اند.

مقام‌های آمریکایی ماه گذشته اعلام کردند که با همکاری متحدان اروپایی خود در حال برنامه‌ریزی برای ارسال سامانه‌های پاتریوت بیشتری به ارتش اوکراین هستند. در شرایط فعلی، پاتریوت تنها سپر دفاعی جدی و سازمان‌یافته اوکراین در برابر حملات موشکی بالستیک محسوب می‌شود.

با وجود این، نیروی هوایی اوکراین در استفاده پایدار و کارآمد از سامانه‌های پاتریوت برای مقابله با موشک‌های بالستیک روسی با دشواری‌های جدی مواجه بوده است. این مشکلات عمدتاً ناشی از پیشرفت‌های تاکتیکی اخیر روسیه است؛ به‌ویژه اصلاحاتی که به موشک‌های روسی اجازه می‌دهد مسیر پروازی خود را تغییر داده و مانورهای متنوعی انجام دهند.

طبق گزارش‌ها، موشک‌های بالستیک اصلاح‌شده و جدید روسیه اکنون به سامانه‌های فریب‌دهنده راداری مجهز شده و از مسیرهای پروازی شبه‌بالستیک بهره می‌برند که رهگیری آن‌ها توسط پاتریوت را دشوارتر می‌سازد.

گفتنی است که استفاده گسترده روسیه از موشک‌های Iskander-M در مراحل ابتدایی حمله به اوکراین در سال 2022، وجود قابلیت فریب‌دهنده درونی این موشک‌ها را برملا کرد. هرچند شواهدی وجود دارد مبنی بر این‌که همه موشک‌های Iskander-M از چنین قابلیت داخلی برخوردار نیستند، اما گزارش‌ها حاکی از آغاز روند تجهیز گسترده‌تر این موشک‌ها به فریب‌دهنده‌های پیشرفته یا حتی توسعه نسخه‌های جدیدتر آن‌ها است.

موشک‌های Iskander-M قادرند در مسیرهای شبه‌بالستیک با زاویه پروازی پایین شلیک شوند و توان مانور بسیار بالایی در حین پرواز دارند. مشخص نیست روسیه دقیقاً چگونه این قابلیت‌ها را ارتقا داده یا دامنه استفاده از آن را گسترش داده و چرا قبلا این تغییرات را اعمال نکرده بود. روسیه در گذشته ادعا کرده بود که موشک هواپرتاب Kinzhal که از Iskander-M مشتق شده، دارای مانورپذیری بسیار بالایی است و به نظر می‌رسد بخشی از این فناوری به نسخه‌های زمین‌پرتاب نیز بازگشته باشد.

• موشک هسته‌ای جدید روسیه با لقب چرنوبیل پرنده، با موفقیت آزمایش شد
• رده‌بندی دوربردترین موشک های جهان؛ قاتلین قاره‌پیما را بهتر بشناسید
• این موشک جدید اروپایی، توانایی هدف‌گیری هواپیماهای پنهان‌ کار را دارد
• نقشه محرمانه روسیه برای حمله موشکی به ژاپن لو رفت!

در خصوص موشک‌های KN-23 نیز که از نظر ظاهری شباهت زیادی به Iskander-M دارند، هنوز اطلاعات دقیقی درباره سامانه‌های داخلی آن‌ها موجود نیست. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه این موشک‌ها می‌توانند در فاز نهایی پرواز، مانور Pull-up انجام دهند و همین امر رهگیری آن‌ها را دشوارتر می‌سازد.

ژنرال کایریلو بودانوف، رئیس اداره اصلی اطلاعات دفاعی اوکراین (GUR)، اخیرا گفته بود که روسیه با همکاری کره شمالی تلاش کرده توانمندی‌های موشک KN-23 را به‌ویژه از نظر دقت بهبود بخشد. او همچنین تأکید کرده بود که این تغییرات ممکن است به سایر موشک‌های بالستیک روسیه نیز گسترش یابد و تهدیدهایی فراتر از شبه‌جزیره را ایجاد کند.

اوکراین و چالش موشک‌های بالستیک جدید روسیه

نکته مهم این است که هر جنگ طولانی‌مدت، فرصت ارزشمندی برای کسب تجربه فراهم می‌کند اما همزمان این خطر را نیز در بر دارد که دشمن از همان فرصت‌ها برای یادگیری و بهبود بهره گیرد. استفاده مداوم و گسترده از سامانه‌هایی مانند پاتریوت، امکان جمع‌آوری اطلاعات درباره عملکرد آن‌ها را برای طرف مقابل فراهم کرده و به توسعه تسلیحات و ضدتسلیحات جدید منجر می‌شود.

با توجه به تکیه گسترده اوکراین بر سامانه پاتریوت، همان‌طور که پیش‌تر نیز ذکر شد، این وضعیت برای آن‌ها نگران‌کننده است. اوکراین گزینه‌های محدودی برای تقویت ظرفیت دفاع ضدموشکی خود دارد و عملاً تنها راه‌حل، تلاش برای دریافت سامانه‌ها و موشک‌های پاتریوت بیشتر است.

در زمان آغاز حمله روسیه در سال 2022، ارتش اوکراین تعدادی سامانه موشکی پدافند هوایی S-300V1 ساخت شوروی سابق در اختیار داشت که تا حدی توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک را داشتند، اما روشن نیست که آیا این سامانه‌ها هنوز عملیاتی هستند یا خیر. ذخایر رهگیرهای موجود نیز طی سه سال گذشته به‌طور مستمر کاهش یافته است.

پاتریوت همچنان به‌عنوان یکی از ارکان حیاتی معماری دفاع هوایی و موشکی اوکراین محسوب می‌شود، اما ایالات متحده اکنون رسماً تأیید کرده که این سامانه در برابر پیشرفت‌های اخیر روسیه در حوزه موشک‌های بالستیک با چالش‌های مهمی مواجه شده است.